Tekući (platni) račun

Tekući račun (platni račun) jeste račun koji se koristi za izvršavanje platnih transakcija – uplata, prenos i isplata novčanih sredstava, a koji otvara i vodi pružalac platnih usluga za jednog ili više korisnika platnih usluga.

Platnom uslugom se, shodno Zakonu o platnim uslugama, smatra:

• Usluga uplate na platni račun i isplate novca s platnog računa, uključujući i uslugu potrebnu za otvaranje, vođenje i gašenje tog računa;
• Usluga prenosa novčanih sredstava s platnog računa, odnosno na platni račun transferom odobrenja, direktnim zaduženjem i/ili korišćenjem platne kartice ili sličnog sredstva;
• Usluga izvršavanja platne transakcije kada su novčana sredstva obezbeđena odobravanjem kredita korisniku platnih usluga;
• Usluga izdavanja platnih instrumenata;
• Usluga izvršavanja novčane doznake kod koje pružalac platnih usluga prima platiočeva novčana sredstva bez otvaranja platnog računa za platioca ili primaoca plaćanja isključivo radi stavljanja tih sredstava na raspolaganje primaocu plaćanja ili radi prenosa tih sredstava primaočevom pružaocu platnih usluga, koji ih stavlja na raspolaganje primaocu plaćanja;
• Usluga izvršavanja platne transakcije za koju platilac daje saglasnost upotrebom telekomunikacionog, digitalnog ili informaciono-tehnološkog uređaja, pri čemu platna institucija deluje samo kao posrednik između korisnika platnih usluga i prodavca proizvoda ili pružaoca usluga.

Navedene usluge, kao i druge platne transakcije u okviru platnog sistema, mogu pružati isključivo banke, institucije elektronskog novaca, platne institucije koje imaju dozvolu Narodne banke Srbije i Narodna banka Srbije, Uprava za trezor i javni poštanski operator sa sedištem u Republici Srbiji, u okviru svojih nadležnosti.

Vrste tekućih (platnih) računa

Putem tekućeg računa moguće je:

OTVARANjE RAČUNA

Banka otvara, vodi i gasi račune fizičkih lica, pravnih lica i preduzetnika – vlasnika tekućih računa. Za otvaranje računa neophodno je podneti Zahtev za otvaranje tekućeg računa i zaključiti Okvirni ugovor o platnim uslugama, kojim se uređuju uslovi za otvaranje, vođenje i gašenje računa.

Fizička lica uz zahtev za otvaranje tekućeg računa prilažu na uvid i lični dokument kojim se utvrđuje identitet potrošača (lična karta, pasoš i sl.).

Pravno lice ili preduzetnik, pored zahteva za otvaranje tekućeg računa, prilaže i sledeću dokumentaciju:

• rešenje o upisu u nadležni registar ili izvod iz registra;
• akt o osnivanju;
• dokument nadležnog organa koji sadrži poreski identifikacioni broj podnosioca zahteva;
• karton deponovanih potpisa lica ovlašćenih za raspolaganje sredstvima s računa;
• potpis zakonskog zastupnika podnosioca zahteva;
• obaveštenje organa nadležnog za poslove statistike o razvrstavanju po delatnostima.

Banka na osnovu priložene dokumentacije, po sprovedenom postupku i potpisivanju ugovora o otvaranju, vođenju i gašenju računa (tzv. okvirnom ugovoru), otvara platni račun i izdaje platnu karticu.

Ugovor mora biti sačinjen u skladu sa Zakonom o platnim uslugama i njime su definisana prava i obaveze vlasnika tekućeg računa i banke, a sve što nije definisano u ugovoru mora biti propisano Opštim uslovima poslovanja i Tarifama naknada.

VOĐENjE RAČUNA

Vođenje tekućeg računa se najčešće naplaćuje, izuzev kod posebnih vrsta platnih računa. S tim u vezi, važno je napomenuti da su banke dužne da u svakom ugovoru jasno navedu sve naknade i provizije koje su vlasnici računa u obavezi da plaćaju po osnovu korišćenja tog tekućeg računa.

Obaveštavanje korisnika

Zakonom o zaštiti korisnika finansijskih usluga regulisano je pitanje obaveštavanja korisnika finansijskih usluga (fizičkih lica, preduzetnika i poljoprivrednika, ali ne i pravnih lica) o svim dugovanjima, uključujući i ona nastala po osnovu korišćenja dozvoljenog prekoračenja tekućeg računa. U slučaju dozvoljenog prekoračenja računa, banka je dužna da jedanput mesečno dostavi korisniku bez naknade, u pisanoj formi ili na trajnom nosaču podataka, obaveštenje – izvod o svim promenama na njegovim računu, a dužna je i da to obaveštenje dostavi bez odlaganja na zahtev klijenta, uz pravo na naknadu, u skladu sa aktima banke. Obaveštenje obavezno mora da sadrži broj računa, period na koji se odnosi izvod, datum promene, opis promene i vrstu promene – zaduženje ili odobrenje računa, prethodno i novo stanje računa, kao i datum slanja izvoda, primenjenu nominalnu kamatnu stopu i sve zaračunate naknade i troškove. U slučaju znatnog nedozvoljenog prekoračenja računa (u iznosu od 1.000 dinara, s tim da svaka banka može samostalno odlučiti da primenjuje i niži iznos od ovog utvrđenog) koje traje duže od mesec dana, banka je dužna da bez odlaganja, u pismenoj formi, obavesti klijenta o iznosu prekoračenja, kamatnoj stopi koja će se primenjivati na iznos prekoračenja i druge eventualne naknade. Takođe, banka je dužna da u slučaju promene visine naknade za održavanje tekućeg računa, o toj činjenici obavesti korisnika najmanje 15 dana pre primene te naknade, a korisnik može, ukoliko mu novi uslovi ne odgovaraju, da sredstva s tekućeg računa prebaci u drugu banku i bez naknade zatvori taj račun, pod uslovom da pre toga izmiri sva dugovanja prema banci.

GAŠENjE RAČUNA

Gašenje računa se vrši na zahtev fizičkog lica – vlasnika računa ili u slučaju smrti vlasnika računa zahtev za gašenje računa banci podnose zakonski naslednici na osnovu rešenja o nasleđivanju, istekom roka na koji je ugovor bio zaključen ako je račun bio otvoren na određeno vreme ili odlukom banke u slučaju kada vlasnik računa ne izmiruje dospele obaveze, ukoliko je to predviđeno okvirnim ugovorom. Banka je dužna da, saglasno Zakonu o platnim uslugama, besplatno ugasi platni račun, a novac s računa se prenosi na račun koji je naveden u zahtevu ili se isplaćuje u gotovom.

Banka gasi račun pravnom licu i preduzetniku na osnovu pismenog zahteva za gašenje računa ili na osnovu okvirnog ugovora o platnim uslugama kojim se uređuju uslovi za otvaranje, vođenje i gašenje tih računa, a novčana sredstva prenosi na račun naveden u tom zahtevu, odnosno ugovoru i gasi račun tog pravnog lica i preduzetnika. Takođe, banka gasi račune i ako pravno lice i preduzetnik prestane da postoji kao pravni subjekat:

• na osnovu zakona ili drugog propisa;
• zbog stečaja, likvidacije ili brisanja iz registra privrednih subjekta;
• zbog nastalih statusnih promena.

Neaktivni tekući računi

Ukoliko vlasnik računa prestane da koristiti tekući račun, preporuka Narodne banke Srbije jeste da se takav račun ugasi podnošenjem pismenog zahteva za gašenje računa, jer će mu banka, ukoliko je tako ugovoreno, mesečno naplaćivati naknadu za održavanje računa, a ukoliko na računu nema sredstava, pored te naknade, zaračunavaće mu i zateznu kamatu, račun će biti u nedozvoljenom minusu, a korisnik u docnji. U slučaju kada vlasnik računa ne zatvori takav račun i ne plaća naknadu, banka će nakon docnje duže od 60 dana za potrošače, odnosno 15 dana za pravna lica prijaviti takav dug Kreditnom birou Udruženja banaka Srbije, a što u daljem ishodu može onemogućiti korišćenje drugih usluga banke u periodu od sledeće tri godine nakon izmirenja svih dospelih dugova.

Usluge koje banke korisnicima tekućih računa omogućavaju:

• dozvoljeno prekoračenje po tekućem računu,
• kreditno-depozitni poslovi,
• trajni nalog,
• čekovi,
• SMS, mobilno i elektronsko bankarstvo i dr.

Pored navedenih, pravna lica imaju mogućnost da koriste i sledeće usluge:

• biznis kreditne kartice,
• prijem pazara putem amanetnih pošiljki,
• sefovi,
• faktoring,
• prenos neto zarada za zaposlene,
• platni promet i dr.